Yasmine Esser Nieuws 21 sep 2016, 17:00

Leestijd: 5 minuten

Pijn tijdens de seks of lukt het helemaal niet? Deze seksuoloog vertelt over vaginisme

Misschien heb je wel eens pijn tijdens seks. Omdat je toch niet opgewonden genoeg bent. Maar als je altijd pijn hebt als jij en je lover in bed liggen of als seks helemaal niet lukt, omdat je lichaam niet mee lijkt te werken, dan kan het zijn dat er meer aan de hand is. Vaginisme bijvoorbeeld. We vroegen psycholoog-seksuoloog Minke de Boer hoe dit precies zit.

Wat is vaginisme?

‘Vaginisme of een vaginistische reactie is in het kort het onwillekeurig samentrekken van de bekkenbodemspieren, zodra je iets wilt inbrengen in je vagina. Dat zijn de spieren rond je vagina, plasbuis en anus.

Je lichaam zegt ’nee’, terwijl je het wel graag wilt. Dit kan verschillende uitingsvormen hebben. De ene vrouw heeft bijvoorbeeld alleen problemen bij een gynaecologisch onderzoek. De andere vrouw heeft er alleen met seks last van, of als ze een tampon wil inbrengen. Maar er zijn ook vrouwen bij wie in alle bovenstaande situaties een vaginistische reactie optreedt.’

Frusterend lijkt ons, als je het wel wilt, maar het lukt niet

‘Zeker. En het is als een vicieuze cirkel. Als je keer op keer pijn hebt, krijg je nog meer spanning en wordt het nog ingewikkelder om iets in te brengen. En als je bijvoorbeeld keer op keer pijn bij het vrijen hebt, ja, hoe graag wil je het dan nog? Dan kan ook de zin in seks afnemen. Gelukkig zijn er ook veel stellen die wel een plezierig seksleven hebben, ondanks dat de daad zelf niet lukt.’

Hoe kan het dat de bekkenbodemspieren zich aanspannen zonder dat je het wilt?

‘Dat is niet makkelijk te zeggen. Sommige vrouwen hebben de hele dag, onbewust, hun bekkenbodemspieren aangespannen. Dan spreken we van bekkenbodemhypertonie en niet van vaginisme.

Het kan bijvoorbeeld ook zijn dat mensen in je omgeving altijd hebben gezegd dat de eerste keer heel veel pijn doet. Het is vaak angst. Angst voor de pijn, dat het niet gaat lukken of dat het gaat bloeden. In enkele gevallen ontstaat een vaginistische reactie op nare seksuele ervaringen, maar dat is zeker niet altijd het geval.

Bij een heel klein deel van de vrouwen is er lichamelijk iets aan de hand. Maar bij de meeste vrouwen met deze klachten is het de bekkenbodemspier die onbewust aanspant, waardoor je vagina niet toegankelijk is.’

Als seks niet lukt, kun je ook vulvaire vestibulitis hebben. Wat is het verschil met vaginisme?

‘Vulvaire vestibulitis, in het Engels provoked vulvodynia, valt onder ‘pijn bij het vrijen’. Het is een huidaandoening waarbij vrouwen pijn ervaren wanneer zij iets inbrengen in de vagina, omdat de huid rond de vagina constant ontstoken is.

Dit komt eigenlijk altijd doordat je de bekkenbodemspieren te veel aanspant, de hele dag. Zo is de doorbloeding bij de vagina niet goed en gaat de huid eerder kapot. Door seks of tampons, maar ook al door wrijving van een te strakke broek. Naar aanleiding van deze huidaandoening kan een vaginistische reactie ontstaan. ’

Wat kun je er aan doen als je vaginisme of vulvaire vestibulitis hebt?

‘Bij vulvaire vestibulitis is de eerste zorg om de huid rustig te krijgen. Wanneer de huid rustig is en aangeraakt kan worden zonder dat het pijn doet, kan gewerkt worden aan de vagnistische reactie.

Bij een vaginistische reactie gaat het er vooral om om je angst aan te pakken. Door kennis te krijgen van je eigen lichaam en door seks minder beladen te maken. Stapsgewijs ga je dan steeds verder. Eerst kun je één vinger inbrengen, dan twee en zo werk je naar seks met je partner toe.

Tegelijkertijd krijg je ontspanningsoefeningen voor de bekkenbodemspieren. En als je een partner hebt, praat ik als seksuoloog over wat een seksuele relatie voor jullie betekent. Want seks is immers meer dan penetratie. Bij sommige stellen is de seksuele relatie al heel leuk, maar willen koppels toch graag meer. Bij andere stellen is seks beladen geworden doordat alles in de schaduw staat van de klacht. Dan bespreken we hoe het weer leuk kan worden, ook nu gemeenschap misschien nog niet mogelijk is.’

Hoe gaan mannen er het beste mee om?

‘Aan de ene kant is het heel fijn als hij zich behulpzaam en geduldig opstelt. Maar té geduldig is ook niet altijd goed, want dan lijkt het weer desinteresse. Daar kun je als vrouw weer onzeker van worden. Als man is het soms heel lastig om het goede te doen. Want hij wil zijn vriendin ook geen schuldgevoel aanpraten.’

Kun je goed van je klachten afkomen?

‘Over het algemeen kun je goed van je klachten afkomen. Ik denk dat bij mij 90 procent van de vrouwen is in staat om seks met gemeenschap te hebben na een behandeling. Meestal pijnvrij, en soms blijft de pijn terugkeren. Alleen weten ze nu hoe ze daarmee om moeten gaan.

De bekkenbodemspieren zullen altijd een gevoelige plek blijven. Bijvoorbeeld als je stress hebt of spanning. Andere mensen krijgen hoofdpijn of nekpijn.

Ook kun je wel eens terugvallen. Net zoals bij nagelbijten. Voor je het weet – en zonder dat je het zelf doorhebt – ben je weer op je nagel aan het kauwen of je spieren aan het aanspannen. Maar nu ben je je daar waarschijnlijk bewust van en weet je hoe je er het beste mee om kunt gaan.’

Heb je nog tips voor jonge vrouwen die denken dat ze misschien te maken hebben met vaginisme?

‘Stop met proberen. Veel vrouwen hebben de hoop dat het uiteindelijk wel beter zal worden. Maar meestal worden de klachten eerder erger dan beter van het doorgaan met proberen. En verder: zoek hulp. Als je angst hebt is de kans groot dat je situaties gaat vermijden, maar het is makkelijker om hulp te zoeken dan te proberen er in je eentje uit te komen.

Al is het helemaal niet gezegd dat je geen leuk seksleven hebt, als je vaginistische klachten hebt hoor. Veel stellen waarbij vaginistische klachten spelen zijn juist heel creatief tussen de lakens.’

Wil je meer weten over vaginisme? Je kunt contact opnemen met Minke. Wil je in contact komen met andere vrouwen die hier mee te maken hebben, dat kan hier.

Aan Beautify.nl vertelde Elizabeth haar persoonlijke verhaal over problemen met seks. Zij heeft vulvaire vestibulitis, wat betekent dat ze jarenlang altijd pijn had bij het vrijen: Elizabeth had altijd pijn bij seks: ‘Elke stoot brandde’